Три сестры рассказывают о жизни в тайге и своих оленях. В речи встречаются обозначения оленей и масти лошадей. В беседе участвуют также их бабушки, но в кадре только три девочки. Видео показывает уважительное отношение младших к старшим: когда заговаривает старшая, младшие замолкают. Эти дети используют термины «мама» и «папа» для своих бабушки и дедушки. Родителей называют по имени. Текст расшифрован так, как они произносят, с минимальными исправлениями.
(1) OUO: Ам суурга чайлаарга эки бе, азы тайгага чайлаарга эки бе?
(2) BAA: Тайга.
(3) OAA: Тайгага.
(4) OUO: Тайгага бе?
(5) SAA: Чүге?
(6) OAA: Чүге дээрге…
(7) KAA: Анайлар барга чапанчыг боор, чыттап-ла, чыттап-ла турар боор.
(8) SAA: Ындыг бе?
(9) OAA: Суурга турарга, дыка кончуг сактый бээр мен.
(10) SAA: Ындыг бе?
(11) OUO: Анайларны бе, уруум?
(12) SAA: Чаптанчыын!
(13) OUO: Мен силерни ам тайга чоруй барган деп бодап турдум чоп.
(14) KSCh: Мынча ол кижи ол хамык че кылыйын дээш бо чылын чүү дэй-дир, ол гараж база кылыкаайн деп хөлзеп турар.
(15) OUO: Ам тайгага аржааннап база турган ийик силер бе? Чүү деп аржаан ийик? Ол аржаанны…
(16) BAA: Мыяхаш.
(17) KAA: Мыяхаш.
(18) SAA: Кайы хире ырак? Чедери берге бе?
(19) KAA: Чедери чогум…
(20) BAA: Малгаштыг, чаъс чаакаадар болза, малгаштыг черлер малгаштыг боорда, аъттыг чедери дыка берге, кадалыкааш ынчап туруп бээр.
(21) OAA: Бо унду Айнураның аъды воще дыка эки диин шуут, ында бийээ кадалыкаар черге шуут кадалбайн, анаа таваар чоруй баар.
(22) BAA: Чүгле Айнара-биле ийилээ оргаш ынчаар чорувуста дыка эки. Ам аалдан үнүкээш чоруп байыдырывыста, аъдывыстың ындыг эзери чайлыкаарта, эле шуут кончуг кылдыр дүшчүк бис чоп.
(23) KAA: Ындыг дыка улуг ыяштан шуракан кидиин.
(24) BAA: Чогум аашкылыг болбаан. Айнараның будунуң кырында барба (неразборчиво) деп турар улус диин бис, воще аъдывыс кыштап чоруй бар…
(25) OAA: Дыңнаарымга, Айнара шуут «Айнура, угбай, угбай» деп турар болчук чоп, дыңнаарымга.
(26) BAA: А мне было весело.
(27) KAA: Дус база бээр.
(28) OUO: Ибилерге бе? Дусту чылгадыр бе?
(29) Syuryun: Ивилерге кажан бээр ол дусту?
(30) BAA: В любое времяда. Хостуг үеде ындыг дус хавынга дээр болза, дустан урув аар чоп. Оон мынчаар чайыдарыңарда, иви кыштакээрде, дусту бээрде, чив аар.
(31) OAA: А мээң ында анайымны ында мынды авазы ында тогбайн турар апарган.
(32) Syuryun: Чүге тогбайн турар апарган?
(33) OAA: Ындыг, даспаным дээрге анаа өжегерээн ындыг, эмиин дээрге оон тогбастакаан бичии анайын.
(34) BAA: Чүгле даспанынга ынак болурда, Аюна чаш турда, суг ижиртип-ле турар аан. Суг, анайын баглакаан турда, сугдан узуп ааш кээш, иъжиртип каап турда, оон дээр болза, авам таа чүзүн ынчавыдарга, мындызы дээр болза, анайын тоор апаан. Оон анаа апарды.
(35) KSCh: Ам черле ындыг ийик чоп, хозар аан, хозай вээр малдар бар боор аан. Иви база ындыг-ле йээн, хозай вээр.
(36) Syuryun: Багай-дыр бе ындыг болурга? Кээргээр-дир сен бе? Кээргээр сен бе?
(37) KSCh: Азыраар-ла ыйнаан, Аюна. Азырап тургаштың өстүрүп аар эле, Аюн!
(38) KAA: Оон даспан апаарта, анаа апаар.
(39) OAA: Оон авазы анаа апаарга, эмзирип турар апаарга, мени эттеп турар апарган.
(40) Syuryun: Ындыг бе?
(41) BAA: Дыка кончуг анай диин Аюнаның ол анайы. Чүү дээр ийик? А, бичии анайларны эттекавыдар болдиин мынчап кээш, холун көдүрүкээш.
(42) OUO: Буттары-биле, ындыг бе?
(43) BAA: Шупту анайларның атаманы.
(44) Syuryun: Ындыг бе?
(45) OAA: Чогум Айнараның ол…
(46) KAA: Ында өске аалда, ында че бар аан, ындыг анайы бар база улуг, эр аан. Ам ол анайы кыс болурда, оон ол улустар: «Бистиң анайывыс силерниң анайыңар эттекаавыдар» дээрде, оон бис апарып көөрүвүсте, ол анайны бодун кыс анай эттекаатчык чоп.
(47) Syuryun: Анайлар чогуштуруп турдуңар бе?
(48) OAA: Оон Тензин дээр оолду база эттекаан ийик чоп.
(49) BAA: «Кай, бержикаал че» дээштиң мынчаарта, ол анай дээрзи бодун эттеп каапкан.
(50) OUO: Оо, холдары-биле мынчаар хаккылаптар бе, уруум?
(51) KAA: Айнура олуруп аарда, ол анай мынчаандыр чүктенип аар.
(52) OAA: Ийе, чүктенип ааш, оон бажын орта соп каадар. Мээң өөрүкаан чемни дыка кончуг кылдыр мынчаар совударга, оон мынчаар чеъштине вержик чоп. Мынчаан өөрүп каарга, вообще сотчук ийик чоп, эттээр дээш мени. Мени эттээр дээрге резинкамны воще ужулдур сопкан ийик чоп.
(53) Syuryun: Аашкылыг бе?
(54) OAA: чогум ындыг сыртык дег аан эттээр йедиин.
(55) Syuryun: Дыка солун чуртталгалыг улус-тур силер.
(56) BAA: Бистиң Калдарак дээр эниивис аан уже бо хире эник болган чедиин, бо. Оон дээр болза, Аюна халып байыдар орта, баргаштың чүвүрүнден ызыргаш, тырткаш чыдыптар, дыка каттырынчыг.
(57) OAA: Дыка кончуг каттырынчыг.
(58) KAA: Анайлар баглаар дээштиң чорувуста, оон ында Шурунуң мындыг эживис бар болган аан оон база тайга барып турувуста ол анайы мындыг бичии суг болур болган, ол даштардан бастынгаш эърте вээрге, оон мен анай тудувааштың эъртип турумда, оон мынчаандыр ол анай мени сөөртүкаакан. Оон сугже будум кире вержик.
(59) OAA: Мени база анда Жейка база мени шурадарга воще мен сугже будум кире вержик чоп.
(60) KAA: Аюна база сугже кире верген туржук чоп көөрүмге.
(61) Syuryun: Дыка-ла солун ужуражылга.
(62) BAA: Оон ам хостуг үевисте авам, мен, оон ам Кристина дээр база эживис бар, Шуру, Аюна, Айнара каътчывалгаштың тайгаларже үнер бис. Ында чуруктарывыс бар ийин тайга хырында турар.
(63) OAA: Воще Кристина шуут аамайлай берген, чечектер туруп-ла туржук чоп. Дыка көвей чечек туруп алган.
(64) Syuryun: оон канчалган?
(65) OAA: Оон дээрге чечектерин бажыңга алаалгаштың көөрүмге ындыг ындыг аан ындыг фиолетовый ындыг челерин воще бажыының чанынче баарымга дыка кончуг ындыг челер болчук чоп.
(66) Syuryun: Чаъс чагган бе?
(67) BAA: Чаъс чаар
(68) Syuryun: Чаъс чаарга чүнү канчаар?
(69) KAA: Хады вээрде база майгын дыка кончуг тура тырттына вээр деп баан.
(70) OAA: Оон дээрге ындыг челер челээр бис ийик, ындыг бирээ йелер салыр бис ийик.
(71) Syuryun: Чүлер салыр?
(72) KAA: Ыяштар.
(73) Syuryun: Майгын хадывазын дээш бе?
(74) KSCh: Хадып хадып дүңмүревээрте кандыг ийик силер?
(75) KAA: Мен дүңмүревээрте, чоорган тудуп алгаш мынчап бааш олурувааржык мен.
(76) OAA: Кежээ када воще мынчап баан турган дээр ийик чоп Айнараны.
(77) KAA: Ам Аюна кортпайн чыдар болду чоп ачазы-биле.
(78) OAA: Ачай бар дээш кортпаажык мен чоп.
(79) BAA: Ачамның аъды мындыг дыка узун кара аът аан, кылаштаары база дыка чымчак. Аюна олуруваарда, оон мындыг дыка бичии даг бар аан, дыка бичии. Оон ол дагдан Аюна ачамдан ушкартынып алган боорда, оон кылаштап, ол аъты үне бээрте, оон ужазында олургаш «Ачай, аңдара дүъштүм» дээрде, оон ачам мынчаандыр чезинден ооргазындан туткаш, (неразборчиво) каан ийик чоп
(80) OAA: Ам авам-биле ушкартынып аарымга, бажым-биле дүшкен ийик бис чоп.
(81) Syuryun: Чүге? Канчап?
(82) OAA: Аът дээрге билбейн анаа ынчаар шураакан чедиин, оон дээрге аңдарлыкаан бис.
(83) KSCh: Ол хоя бээр ийик чоп.
(84) KAA: Кола ийик бе или чүү чыткан ийик?
(85) KSCh: Ыы, коладан хоя берген.
(86) OAA: Мынчаан анаа кээп дүжеримде, оон ындыг даг, ындыг даш нян, ындыг кадыг же бар болган, мынчап баржык мен чоп.
(87) OUO: Иви чүү деп оъттар чиир чел, уруум? Иви чүү деп оъттар чиир?
(88) BAA: Шулун.
(89) OAA: Оон дээрге дус.
(90) BAA: Оон ам ында хараганнарның ындыг чайын ындыг ногаарарып кээр боор ийик чоп аан, ындыг йелерин база чиир.
(91) OUO: Бүрүлери бе?
(92) Syuryun: Бүрүлерин бе?
(93) BAA: Оон ам йяштарның ындыг чааттарын база чиир.
(94) OAA: Оон чүү ийик аан?
(95) BAA: Дүктүгүр…
(96) KAA: Бис хараганнарда база чаъшканчык ойнаар бис.
(97) OUO: Чааттар.
(98) BAA: Бистерден безин бедик хараганнарга чаъшканчыр ийик бис чоп тайгага.
(99) KAA: Тайгада хараганнар бистерден безин бедик боор.
(100) Syuryun: Чаштынар силер бе?
(101) OAA: Мен чаъшканчырга ынак мен.
(102) OUO: Мындыг хараганныг черни чүү дээр чүвёл, уруум? Шуут мынчаар хараганныг черлерни. Билбес-тир сен бе? Чазы дээрге кандыг черлерни ынча дээр ийик?
(103) BAA: Ак.
(104) KSCh: Ак черлерни ол хараганныг хараганныг ийе ховар ындыг чаңгызар йяштарлыг черни чазы дээр.
(105) OUO: Ак дээрге ажык черлер бе?
(106) Syuryun: Силер ам боттарыңар аъттарыңар база бар бе?
(107) OAA: Ам ол ам аъттарывыс дээрге тайгада.
(108) BAA: Мээң бодумнуң аъдым бар, хүрең, Антошка-хүрең дээр.
(109) Syuryun: Кым дээр?
(110) BAA: Антошка-хүрең.
(111) OAA: Айнараны уъшкартаан ийик.
(112) KAA: Шавыдар база бар.
(113) Syuryun: Ол шавыдар дээрге ады бе?
(114) OAA: Ол кара, кара аът база бар.
(115) KAA: Кара аът ам, кайда иъйик, Азаста иъйик бе?
(116) Syuryun: Азаста чүнү канчап турар ол аът чааскаан?
(117) KAA: Сүрд, сүрдүрбейн турар
(118) KSCh: Тояп де.
(119) BAA: Ам бистиң ийи аъдывыс тайгада. Доораңда каакан, ында дыка хөй аъттар бар эвеспе.
(120) OUO: Ам Доораңда чоруп турар бе?
(121) KSCh: Ийизи Доораңда, бирээзи ынаар тояп турар, бир аът.
(122) BAA: Бистиң боттарывыстың избушкаларывыс база бар.
(123) Syuryun: Ындыг бе? Тайгада бе?
(124) BAA: Чеде чүү дээр ийик ол Доораңның чанынче барорда, ында куулуг хөл бар аан. Куулар бар ында. Эърте бээрде ында арганың бертинде дээр болза избушкавыс бар.
(125) KAA: Эң солун дээр избушка Айнураның. Ында Деда дядям ында дыка хөй игрушкалар, бо хире игрушкалар, дыка хөй игрушкалар эккелген.
(126) BAA: Мен бичии турумда игрушкалар эккелген турган диин.
(127) OUO: Ойнаарактар бе?
(128) Syuryun: Сенде бар бе? Сээң ол избушкаңда бар бе?
(129) KAA: Чок.
(130) Syuryun: Сээң избушкаң бар бе? Чүү бар ында?
(131) BAA: Теремок дээр. Улуг-Хем бар ийик чоп аан, ында бирээ дагже үне бээрта ында «Теремок» дээр избушказы бар. Аака чогум кыжын база турар бис.
(132) OAA: Ол дээрге Деда дядяның ында кырган-авазы баштайында, Деда дядя (неразборчиво) мени дээрге «Ах, красавица» дээжик чоп. Деда дядяның кырган-авазы.
(133) BAA: Сарыг-Септе чурттап турар улустар.
(134) OUO: Орус устар бе, уруум?
(135) KSCh: Ийе, ол орустар-дыр.
(136) Syuryun: А сээң избушкаң кандыг?
(137) BAA: Улуг-Хөлде избушка дээрде Аюнаның избушказы.
(138) Syuryun: Улуг бе, бичии бе?
(139) OAA: Чогум бичии болгаш ортун.
(140) Syuryun: Ортун де. Ам силер ындыг хөй избушкалыг ам, шупту ол чаңгыстап-чаңгыстап избушкалар баар силер бе?
(141) BAA: Ам чамдыкта тайгалар үнер деп бааш, мээң избушкамда ында дыка хөй челеривис бар аан: боолар, например, оон ам сыралар дээш, оон ында майгынывысты ап алгаш ивилер-биле көжүп чоруй баар бис. Авам мал сүрер көжерде ам. Мен авамга чамдыкта дузалажыр мен, малдарны сүрерде. Оон ам ачам дээр болза, чарыларны коъштап алгаштың, Аюнаны артынга, чарыга ортукааш, чоруп орар. Ам Айнара боду мунувааш чоруп орар. Брээ тайгайе чоруптар бис.
(142) KAA: Ачам сугнуң артында коъштарга.
(143) OUO: Избушкалар дээрге кыъжын чурттаар бажыңнарыңар шээй але?
(144) KAA: Баштай бис аржаан чоруп чыдывыста, ол Мыяхаш аржаанын чоруп чыдырывыста, ындыг баба-гаяның избушказын көрген ийик бис чоп.
(145) Syuryun: Ындыг бе?
(146) KAA: Буттарлыг база.
(147) OUO: Ындыг бе?
(148) BAA: Кылыкаан ынчаандыр, бо, ындыг столбаа-даашкаштың бо кылыкааш, оон мынчаандыр, бир талазында база оон хырында избушка ийик чоп.
(149) OUO: Солунун.
(150) Syuryun: Ол кымның избушказы бооп турары ол?
(151) BAA: Старовер ийин.
(152) KAA: Ол староверлерниң избушказы киреривиске, мындыг иъйи каът оруннуг боор ийик чоп.
(153) OAA: Оон баштайында…
(154) BAA: Избушка на курьих ножкахтың чанынче ынчаан чоруй баарывыста, ында че бар, ол избушка бар, бичии. Староверлерниң ында йяш биле иъйи каът орун кылып каан боойук. Столу бар боойук, (неразборчиво).
(155) OAA: Оон дээрге, баштайында Айнара биле Айнура ында ындыг оолдар-биле ойнап турда, оон дээрге мен авам-биле, ачам-биле ындыг баба-яга деп турганчик чоп, ачай. Ындыг че барган ийик бис чоп. Баба-яганың ындыг ындыг челер деп турган ийик чоп, баштайында, каяа ийик?
(156) BAA: Ында сери бар болган, ында конфеталар уштуп алган, авам суг.
(157) KAA: Мээң тайгада бажым аарый вээрте, авам, че, чү мыйызы ийик аан, ынчан…
(158) BAA: Сыын мыйызы.
(159) KAA: Ийе, хан ханнааштың, оон ижиртивидерде, эъдим анаа апарган.
(160) BAA: Бистиң оон ында бирээ избушкавыс база бар, Укаш угбамның.
(161) KSCh: Беш избушка. Беш избушка келген чүве диин, үлежип алган улус диин. Шуптузу, Укаштың база бар, Чодурнуң база бар ийик бе, Айнур?
(162) BAA: Чодурнуң избушказы дээрте, чүү дээрик ол…
(163) KSCh: Чодураалыг кежигде.
(164) BAA: Ында, ам ында, ол бажыңны шуут, чогум аака хонар бис аан келгеш. Ол бажыңда шуут, ыңай келбестеп каан бис, чүге дизе ыңай аъттар кээп-ле турар, оон ивилеривисти коргудуп-ла турар боорта. Ам ол Чодураалыг кежигде аъттар дыка хөй.
(165) OAA: Ам ол ындыг бирээ, ындыг бирээ чеде, избушкада дээрге, адыг ынчап каапкан ийик чоп.
(166) KAA: Бо Айнураның избушказында адыглар кээп турар. Оон бо игрушкаларывыстың ында хавын ынчаандыр чара тыъртыкаан.
(167) Syuryun: Ам ол ойнаарактар бар бе?
(168) BAA: Мындыг че бар аан, хавында дыка хөй ойнаарактар бар.
(169) OUO: Суп кааш, чоруй баар шээй.
(1) OUO: Где лучше проводить лето: в селе или тайге?
(2) BAA: В тайге
(3) OAA: В тайге
(4) OUO: В тайге?
(5) SAA: Почему?
(6) OAA: Потому что…
(7) KAA: Мило, когда есть оленята, целуешь без остановки.
(8) SAA: Да?
(9) OAA: Когда я нахожусь в селе, то очень скучаю (по оленятам).
(10) SAA: Да?
(11) OUO: Оленят, да, дочка?
(12) SAA: Как мило!
(13) OUO: Я ведь думала, что вы уехали в тайгу
(14) KSCh: Вот он в этом году что говорит, ещё планирует сделать гараж
(15) OUO: А вы в тайге ещё на источниках отдыхали, ведь да? Как называется этот источник? Тот источник
(16) BAA: Мыяхаш
(17) KAA: Мыяхаш
(18) SAA: Как далеко? Сложно добираться?
(19) KAA: Вообще…
(20) BAA: Слякотный, после дождя образуется слякоть, очень сложно добираться на лошади, вязнет в грязи и стопорится.
(21) OAA: Вот лошадь Айнуры очень хорошая, там в одном месте, где обычно вязнут, не вязнет и спокойно проходит.
(22) BAA: Когда мы только с Айнарой вместе ехали, то было очень хорошо. А когда выехали со стоянки, седло нашей лошади перевернулось, и мы ведь упали очень страшно.
(23) KAA: С такого большого дерева спрыгнула.
(24) BAA: Вообще больно не было. Вьючный мешок на ноге Айнары мы (неразборчиво), лошадь вообще ушла…
(25) OAA: Я слышала, как Айнара звала: «Айнура, сестра, сестра».
(26) BAA: А мне было весело.
(27) KAA: Также дают соль.
(28) OUO: Оленям? Соль дают лизать?
(29) Syuryun: Когда дают эту соль оленям?
(30) BAA: В любое время. В удобное время мешочек для соли наполняют. А потом, когда вот так махнёшь, олень подходит, даёшь соль, и он ест.
(31) OAA: А моего оленёнка важенка мать перестала обращать внимание.
(32) Syuryun: Почему перестала обращать внимание?
(33) OAA: Когда мой годовалый оленёнок специально задевал её грудь, она перестала обращать внимание на своего маленького оленёнка.
(34) BAA: Аюна любила только своего годовалого оленёнка и, когда оленёнок был маленьким, то давала ему пить. Пока оленёнок был привязан, она набирала воды и давала ему пить, а потом, бабушка что-то сделала, и важенка стала обращать на оленёнка внимание. А потом стало все нормально.
(35) KSCh: А есть ведь такое, когда отказываются, некоторые животные оставляют своих детёнышей. Олени наверно тоже такие, оставляют детёнышей.
(36) Syuryun: Плохо, когда так происходит? Жалеешь? Жалеешь?
(37) KSCh: Ну будем ухаживать, да, Аюна? Выходим, да, Аюн!
(38) KAA: А потом, когда исполнится год, все будет в порядке.
(39) OAA: А потом, когда мать стала вести себя обычно, начала кормить его, он начал меня бить.
(40) Syuryun: Да?
(41) BAA: Это очень страшный оленёнок, оленёнок Аюны. Как сказать? А, он бьёт маленьких оленят вот так, подняв передние ноги.
(42) OUO: Ногами, да?
(43) BAA: Атаман всех оленят.
(44) Syuryun: Да?
(45) OAA: Вообще Айнары…
(46) KAA: На другом стойбище тоже есть большой оленёнок, самец. А тот оленёнок самка, и потом те люди сказали: «Наш оленёнок побьёт вашего», потом, когда мы отвели, оленёнок-самка же побила того оленёнка.
(47) Syuryun: Вы устраивали бои оленят?
(48) OAA: А потом побил и мальчика по имени Тензин.
(49) BAA: Он сказал: «Давай драться» и сделал вот так, а оленёнок его самого побил.
(50) OUO: Оо, вот так вот поударяет руками, да, дочка?
(51) KAA: Когда Айнура садится, то тот оленёнок вот так вот встаёт ей за спину.
(52) OAA: Да, встаёт за спину, а потом бьёт её по голове. Он вот так ударил по моей заплетённой косе и они вот так расплелись. Вот так вот было заплетено и он ведь ударил, чтобы побить меня. Он ведь меня ударил так, что моя резинка соскочила.
(53) Syuryun: Больно?
(54) OAA: Вообще как подушка бьёт.
(55) Syuryun: Какая интересная у вас жизнь!
(56) BAA: Наш щенок Калдарак уже вот такой стал. И когда шла Аюна, подошёл к ней, взял зубами за её брюки и потянул, очень смешно.
(57) OAA: Очень смешно
(58) KAA: Когда мы пошли, чтобы привязать оленят, и у нас есть подруга Шуру, когда мы ездили в тайгу, её оленёнок такую маленькую воду прошёл по камням, а когда я проходила с оленёнком в руке, вот так тот оленёнок меня потащил и моя нога оказалась в воде.
(59) OAA: Меня тоже, Жейка когда на меня прыгнула, моя нога ведь оказалась в воде.
(60) KAA: Я заметила, что и Аюна тоже оказалась в воде.
(61) Syuryun: Очень интересная встреча.
(62) BAA: Потом в свободное время бабушка, я, потом у нас есть подруга Кристина, Шуру, Аюна, Айнара собравшись, поднимаемся на горы. У нас есть фотографии, где мы в горах.
(63) OAA: Вообще Кристина совсем с ума сошла, все срывала цветы же. Сорвала очень много цветов.
(64) Syuryun: Что потом случилось?
(65) OAA: А потом она забрала эти цветы домой, и у её дома я видела такие страшные фиолетовые штуки.
(66) Syuryun: А дождя не было?
(67) BAA: Дождь бывает.
(68) Syuryun: Что делают, когда идёт дождь?
(69) KAA: Когда дует ветер, палатка чуть ли не вырывается.
(70) OAA: А потом мы кое-какие штуки ставим.
(71) Syuryun: Что ставят?
(72) KAA: Палки.
(73) Syuryun: Чтобы палатка не улетела, да?
(74) KSCh: Что вы делаете, когда гром гремит после сильного ветра?
(75) KAA: Когда гром гремит, я беру одеяло, и сижу вот так.
(76) OAA: Говорили, что вечером Айнара сидела вот так.
(77) KAA: А Аюна лежала рядом с дедушкой и не боялась.
(78) OAA: Я ведь не испугалась, так как был дедушка.
(79) BAA: Лошадь моего дедушки такая очень высокая чёрная лошадь, её ход тоже очень мягкий. Когда Аюна села, вот такая очень маленькая гора есть, и при спуске с этой горки Аюна сидела с дедушкой, и, когда лошадь поднялась, затем она сказала: «Дедушка, я падаю», потом дедушка вот так взял за спину и усадил ведь.
(80) OAA: А когда я ехала с бабушкой, мы ведь упали головой вниз.
(81) Syuryun: Почему? Как?
(82) OAA: Лошадь неожиданно встрепенулась, и мы упали.
(83) KSCh: Они ведь пугаются.
(84) KAA: Кола или что лежало?
(85) KSCh: Да, испугалась пластиковой бутылки.
(86) OAA: Вот так я упала, а потом там то ли гора, то ли камень, что-то твёрдое было, и я вот так сделала ведь.
(87) OUO: Какие травы есть олень, дочка? Какие травы ест олень?
(88) BAA: Ягель.
(89) OAA: А ещё соль.
(90) BAA: А потом у караганника, летом такие зеленеют ведь, это тоже едят.
(91) OUO: Листья?
(92) Syuryun: Листья?
(93) BAA: А ещё едят лишайник на деревьях.
(94) OAA: Что ещё?
(95) BAA: Волосатый…
(96) KAA: Мы также играем в прятки среди караганников.
(97) OUO: Лишайники.
(98) BAA: Мы ведь в тайге играем в прятки среди караганников даже выше нас.
(99) KAA: Караганники в тайге даже выше нас бывают.
(100) Syuryun: Прячетесь?
(101) OAA: Мне нравится играть в прятки.
(102) OUO: Как называется местность с таким караганником? Вот такая, с караганником. Не знаешь? Какую местность называют «чазы»?
(103) BAA: Белую.
(104) KSCh: Белые места, эти с караганником, да место с редкими одиночными деревьями называют «чазы».
(105) OUO: Белый это открытые места?
(106) Syuryun: У вас есть также собственные лошади?
(107) OAA: А наши лошади в тайге.
(108) BAA: У меня есть лошадь, бурая, Антошка-бурая.
(109) Syuryun: Как зовут?
(110) BAA: Антошка-бурая.
(111) OAA: Айнару посадили верхом.
(112) KAA: Есть также игреневый.
(113) Syuryun: «Шавыдар» это имя?
(114) OAA: Чёрная, есть также вороная лошадь.
(115) KAA: Вороная лошадь, сейчас где она, на Азасе?
(116) Syuryun: Что эта лошадь делает на Азасе одна?
(117) KAA: Не даёт себя поймать.
(118) KSCh: Бродяжничает.
(119) BAA: Две наши лошади в тайге. Оставили в Дооране, там много лошадей.
(120) OUO: Сейчас в Дооране находятся?
(121) KSCh: Две в Дооране, а одна лошадь там бродит.
(122) BAA: У нас также есть свои собственные избушки.
(123) Syuryun: Да? В тайге?
(124) BAA: Там, как его, когда едешь по направлению к Дооран, там есть озеро с лебедями. Там есть лебеди. Когда проезжаешь, там до леса есть наша избушка.
(125) KAA: Самая интересная избушка у Айнуры. Там Деда дядя вот столько много игрушек принёс.
(126) BAA: Он принёс игрушки, когда я была маленькой.
(127) OUO: Игрушки?
(128) Syuryun: У тебя есть? А в твоей избушке есть?
(129) KAA: Нет.
(130) Syuryun: У тебя есть избушка? Что там есть?
(131) BAA: Называется «Теремок». Знаете где Енисей, когда там поднимаешься на гору, там стоит избушка «Теремок». Мы там зимой тоже бываем.
(132) OAA: Это бабушка дяди сначала сказала: «Ах, красавица», когда дядя (неразборчиво).
(133) BAA: Живут в Сарыг-Сепе.
(134) OUO: Русские, дочка?
(135) KSCh: Да, это те русские.
(136) Syuryun: А у тебя какая избушка?
(137) BAA: Избушка у Улуг-Холя это избушка Аюны.
(138) Syuryun: Большая или маленькая?
(139) OAA: Вообще маленькая и средняя.
(140) Syuryun: Средняя, значит. У вас так много избушек и вы все ходите то в одну, то в другую избушку?
(141) BAA: Иногда, когда мы собираемся в тайгу, там в моей избушке очень много вещей: ружья, например, потом удочки, затем берём нашу палатку и уезжаем верхом на оленях кочевать. Бабушка гонит скот, когда кочуем. Я иногда помогаю бабушке гонять скот. А дедушка, нагрузив оленей, едет на олене с Аюной сзади. А Айнара сама едет верхом. В какую-либо тайгу уезжаем.
(142) KAA: На навьюченных оленях за дедушкой.
(143) OUO: Избушки это жилище, в котором вы живете зимой, да?
(144) KAA: Однажды по дороге к источнику Мыяхаш мы ведь увидели избушку Бабы-Яги.
(145) Syuryun: Неужели?
(146) KAA: И с ножками
(147) OUO: Неужели?
(148) BAA: Сделанные вот так, как столб вот так вот, и с другой стороны тоже, вот такая избушка.
(149) OUO: Интересно.
(150) Syuryun: И чья это избушка?
(151) BAA: Староверов.
(152) KAA: Когда мы зашли в избушку староверов, то видели у них такие двухъярусные кровати.
(153) OAA: Потом сперва…
(154) BAA: Рядом с избушкой на курьих ножках, там неподалёку, есть маленькая избушка. Там сделанная староверами двухъярусная деревянная кровать. Стол был (неразборчиво).
(155) OAA: Потом, сначала Айнара и Айнура играли там с мальчиками. А я с бабушкой и дедушкой… там ведь говорили, что это баба-яга, да, дедушка? Мы ведь ходили к такому месту. Кто-то говорил что что-то такое, от Бабы-яги?
(156) BAA: Там был навес, и бабушка с дедушкой вытащили оттуда конфеты.
(157) KAA: Когда у меня разболелась голова в тайге, бабушка… рога кого же,
(158) BAA: Рога марала.
(159) KAA: да, тогда выпустив кровь, дала мне выпить, и голова перестала болеть.
(160) BAA: У нас есть ещё одна избушка, сестры Укаш.
(161) KSCh: Пять избушек. Было пять избушек и они распределили их между собой. Все, и у Укаш, и у Чодур есть, да, Айнур?
(162) BAA: Что касается избушки Чодур, то, как сказать…
(163) KSCh: На переправе Чодураалыг.
(164) BAA: Там теперь, вообще этот дом, обычно мы там ночуем, когда приходим. В том доме, мы туда перестали приходить, потому что туда приходят лошади и пугают наших оленей. На переправе Чодураалыг лошадей очень много.
(165) OAA: А в одной избушке медведь ведь порылся.
(166) KAA: В избушку Айнуры приходили медведи. И разорвали упаковки от наших игрушек.
(167) Syuryun: А эти игрушки есть?
(168) BAA: Вот такая штука есть, в коробке много игрушек.
(169) OUO: Туда кладут и уезжают.